حدیث موقوف

از دانشنامه‌ی اسلامی



«حدیث موقوف» ـ از اصطلاحات علم درایه ـ به حدیث نقل‌شده از اصحاب بدون اتصال به معصوم (علیه السّلام) گفته می شود. در این نوع حدیث سلسله اِسناد آن به راوى ختم مى‌شود و به معصوم منتهى نمى‌گردد؛ چنان که در برخى روایات، دیده مى‌شود که راویان در اِسناد خود، بر زراره یا یکى دیگر از اصحاب امامان معصوم علیهم السّلام توقف کرده و به امام علیه السّلام اِسناد نداده‌اند.

برخى گفته‌اند: حدیث موقوف در اصطلاح به دو قسم مطلق و مقید تقسیم مى‌شود؛ موقوف مطلق، روایتى است که از صحابى پیامبر صلّى اللّه‌ علیه و آله یا یکى از اصحاب ائمه علیهم السّلام نقل شده باشد، و موقوف مقید روایتى است که از غیر صحابى نقل شده باشد که به صورت مقید به کار مى‌رود و گفته مى‌شود: فلانى بر فلانى توقف کرده است.

اکثر‌ اندیشمندان علوم حدیث، خبر موقوف را حتی در صورتی که سند آن صحیح باشد حجّت نمی‌دانند، مگر آنکه قراینى بر صدور آن از معصوم علیه السّلام دلالت کند. در حقیقت چنین روایتى حدیث نیست، بلکه گفته راوى است، مگر آنکه قراینى وجود داشته باشد که به طور عادت موجب اطمینان به صدور آن از معصوم گردد، مانند موقوفه اُذَینَه که در موضوع ارث زوجه داراى فرزند وارد شده است و فقها بدان تمسک جسته‌اند. گروهی نیز بین موقوفات ابن ابی عمیر و دیگران تفاوت قائل شده و فقط موقوفات ابن ابی عمیر را حجت می‌دانند. ولی برخی از عامه که قائل به حجیت قول مصاحب معصوم هستند، روایت موقوف را یک نوع حدیث محسوب کرده‌اند.

پانویس

  1. وصول الاخیار، حسین بن عبدالصمد عاملی، ص۱۰۴-۱۰۵ ؛ نهایة الدرایة، سید حسن صدر، ۱۸۴-۱۸۵ .
  2. الکافى، کلینی، ج۷، ص۹۶.

منابع